بهرام صلواتی رئیس رصدخانه ملی مهاجرت ایران از تاثیر شرایط وخیم و ناپایدار اینترنت در ایران و تاثیر آن بر مهاجرت استارتاپ‌ها و نیروهای فنی آنها به خارج از کشور انتقاد کرد و گفت که در آینده نزدیک همسایه‌ای را در سمت شمال غرب خواهیم داشت که بخش قابل توجهی از ایرانیان ساکن آنجا هستند. صلواتی درباره علت مهاجرت این نیروهای متخصص به همسایگان ایران نیز می‌گوید که به دلیل اینکه میل به مهاجرت در داخل کشور افزایش پیدا کرده و از سوی دیگر ظرفیت کشورهای اروپایی یا مقاصد اصلی محدود است، بر این اساس مقاصد جدیدی همچون کشور ترکیه و کشورهای حوزه خلیج فارس شکل گرفته است که قسمتی از بار مهاجرتی ایران دارد در آنجا تخلیه می‌شود.
صلواتی این کشورها را ترانزیت آینده این نیروها قلمداد کرد و گفت که ترکیه تا کنون، حداقل برای مهاجران ایران و افغانستان بیشتر به عنوان کشور ترانزیت عمل می‌کرد. یعنی افراد خودشان را به آنجا می‌رساندند و بعد اگر می‌خواستند، به شکل قانونی یا غیرقانونی به کشور دیگری مهاجرت می‌کردند. ولی الان دیگر در خود ترکیه هم قسمتی از مهاجران ایرانی دارند رسوخ می‌کنند و در آینده نزدیک ما یک همسایه‌ای را در سمت شمال غربی خواهیم دید که بخش قابل توجهی از ایرانیان آنجا ساکن هستند.
صلواتی در ادامه به روند رو به رشد خرید املاک در تکیه اشاره کرد و افزود که در سالنامه ۱۴۰۱ اگر خرید مسکن یا ثبت شرکت در ترکیه را ببینید، متوجه افزایش چشمگیر سهم خرید مسکن از سال ۲۰۱۶ به این سو خواهید شد. بنابرین ما مشاهده می‌کنیم که بخشی از فرار سرمایه مالی، تحصیلی و سایر موارد، در آنجا انجام می‌شود. من نمی‌دانم مسئولان برای این بحث آمادگی دارند یا خیر؛ چرا که تنها خروج جامعه فرا سرزمینی مسئله نیست بلکه بحث نگهداشت، ارتباط با این جامعه و بهره برداری از سرمایه‌هایشان نکته‌ای است که تا الان، دست‌کم بر اساس مقاصد، برنامه ریزی خاصی نداشته‌ایم.
بهرام صلواتی درباره مهاجرت گروهی استارتاپ‌ها به کشورهای حوزه خلیج فارس نیز گفت که در بحث استارتاپ‌ها، شرکت‌ها و تیم‌ها یک موقعیتی است که مهاجرت سرمایه‌گذار یا ایده‌پرداز را داریم. الان خیلی از کشورها به این نکته رسیده‌اند که سرمایه انسانی در ابعاد مختلفش، یعنی در سطح سرمایه‌گذار، ایده پرداز، مدیر، بدنه اجرایی و حتی افراد کارشناس، همه ذی قیمت هستند و خیلی از شرکت‌ها و تیم‌ها اگر می‌خواهند به کشوری، از جمله کشورهای حوزه خلیج فارس بروند، با این پیشنهادات رو به رو هستند که صرفا برای ثبت یا ایجاد شرکت اقدام نکنند بلکه برای راه اندازی و به نوعی اجرای این ایده هم اقدام کنند. به طور کلی نیروی انسانی ایران، مخصوصا نیروی کارشناس یا تحصیل‌کرده برای کشورهای دیگر جذاب شده است، بدین منظور اگر افراد بخواهند کسب و کاری راه بیاندازد، بهترین فرصت این است که از تیمی که با آن کار کرده، با آن آشنایی دارد، ایده را می‌شناسد و از همه مهمتر هزینه‌اش هم به نسبت همتایانش در آن کشور ارزان‌تر است، استفاده کند.
وی همچنین اخطار کرد که با این تفاصیل باید حواسمان باشد یکی از دلایلی که شرکت‌ها مهاجرت می‌کنند، به مسائل زیر ساختی که در این چند وقت اخیر هم پر رنگ شده است، مربوط می‌شود. از جمله شرایط ناپایدار اینترنتی و ارتباطی که منجر به آسیب دیدن بسیاری از کسب و کارها شده است. مسئله اینترنت در خیلی از کشورها، امر پیش پا افتاده‌ای و ابتدایی‌ترین زیرساخت ارتباطی است و برای همین مهاجرت گروهی یک تیر و چند نشان می‌شود.
صلواتی ادامه داد که حال در چند سال گذشته هم بحث زیست بوم، نوآوری و فناوری بسیار مطرح بوده است و ما هم سرمایه‌گذاری قابل توجهی کرده بودیم اما درست زمانی که داشتیم به بهره‌برداری نزدیک می‌شدیم، به واسطه یک سری از سهل انگاری‌ها، مسئله مهاجرت این افراد دارد رخ می‌دهد و شرکت‌ها هم دارند از این فرصت استفاده می‌کنند.
صلواتی درباره موج مهاجرتی شکل گرفته درباره استارتاپ‌ها نیز گفت که در مورد موج مهاجرت استارتاپ‌ها نیاز داریم که یک پیمایش و آمار رسمی وجود داشته باشد. متاسفانه روی گروه‌های خاص یا به طور کلی روی جمعیت مهاجرین خارج از کشور، در داخل کشور خودمان اجماع آماری وجود ندارد و کار آماری دقیقی صورت نگرفته است. اتکای ما در سالنامه مهاجرتی‌مان بر منابع آماری خارج از کشور است. در پاسخ به پرسش شما باید بگویم که این موج هست و شواهد مستدلی هم موجود است که این اتفاق دارد می‌افتد ولی اینکه به شکل مستند اشاره کنیم، خیر. در بخش پنجم سالنامه اخیرمان هم عنوان کرده‌ایم که فقط برای کانادا و انگلستان از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱ حدود ۲ هزار ویزا در حوزه نوآوری استارتاپی فناوری و کارآفرینی ایجاد شده است. اینکه چه قدر ایرانیان توانسته‌اند برای بقیه کشورها از استارتاپ ویزا استفاده کنند، محل سوال است. در داخل کشور هم متولیان یا آماری ندارند یا آن را منتشر نمی‌کنند.
بهرام صلواتی در انتها درباره افزایش پناهجویی نیز گفت که اعتراضات اثرش را در شش ماه الی یک سال آینده نشان می‌دهد. ولی اگر آمار پناهجویی را، حداقل در چند سال گذشته نگاه کنید، مشاهده می‌کنید که ما در سال ۲۰۲۰ نسبت به ۲۰۱۹ یک کاهشی داشتیم که ناشی از کرونا بوده است اما در ۲۰۲۲ جریان پناهجویی دارد به سمت بالا برمی‌گردد. اگر در سال ۲۰۲۱ جریان رشد پناهجویی در جهان ۳۰ درصد بوده، برای ما ۳۵ درصد بوده است که از متوسط جهانی مقداری بیشتر است. قطع به یقین اتفاقاتی که اخیرا رخ داده است، اعتراضات و فضایی که شکل می‌گیرد، حتما اثرش را در سال آینده خواهد گذاشت.
۳ بهمن ۱۴۰۱
۰ نظر
